Yüksek Hızlı Tren (YHT) Hakkında Herşey

Bugünün trenleri, ilk örneklerinin 10 katından fazla bir hızla gidiyorlar ve “Hızlı Tren” tanımlamasını da sonuna kadar hak ediyorlar. Ancak bu hıza ulaşmanın belli koşulları var.

Bir hızlı tren hattına sahip olmak için hızlı tren geliştirmek buzdağının görünen yüzü. Çünkü sistemin başarılı olmasını sağlayan en önemli etken oluşturulacak hatlara bağlı. hızlı trenlerin söz konusu yüksek hızlara ulaşması için bu hızı destekleyen özel yapım demiryolu hatları gerekiyor.
UIC (Uluslar Arası Demiryolları Birliği) ve Avrupa Birliği “Yüksek Hız” tanımını aynı esaslara dayandırmaktadır. UIC Yüksek Hız Departmanı ve Avrupa Birliğinin 96/48 ve 2004/50/ AB no’lu direktiflerinde yüksek hız ana başlığı altında çok sayıda sistemi içeren bir tanım yapılmıştır. Bu tanımlarla belirlenen standardın altında kalan hatlar ise “Konvansiyonel (Geleneksel-Klasik)” olarak kabul edilmektedir.
Buna göre; Yüksek hızlı demiryolu kavramı için tek bir standart tanım bulunmamaktadır. Yüksek hız’ın tanımı kompleks bir yapı sunması nedeni ile bazı kriterlere göre değişmektedir. Nüfus yoğunluğunun çok olduğu bölgelerde gürültü sıkıntısı yaratmamak amacıyla, yüksek hızlı hatlarda hızın 110 km/saat ile özel tünel ve uzun köprülerin olduğu bölgelerde de kapasite ve emniyetle ilişkili bazı nedenlerden dolayı 160 veya 180 km/saat’le sınırlandırıldığı görülmektedir.
1. Altyapı Açısından
Altyapı açısından yüksek hızlı demiryolunun tanımı birçok kavramı kapsamaktadır. Eğer hattın altyapısı, seyahatin tamamında veya en azından büyük bir bölümünde, trenlerin 250 km/saat ve üzeri hızlarda işletilmesine olanak sağlamak üzere yeni inşa edilmiş ise “Yüksek Hız Hattı” olarak tanımlanır.
Yine 200 km/saat’e kadar taşımacılık yapmaya uygun konvansiyonel hatlarda, dağ veya boğazlardan geçişlere, dar ray aralığının kullanımına veya başka özel nedenlere bağlı olarak hız sınırlamaları olsa da, bu hatlar “Yüksek Hız Hattı” olarak kabul görmektedir.
2. Çeken ve Çekilen Araçlar Açısından
“Yüksek Hızlı Tren” ticari hizmetlerde kullanılan en az 250 km/saat ve üzerindeki hıza ulaşabilen sabit tertibatlı motor ve vagon setlerinden oluşan dizidir. Belirli koşullarda, yatar gövdeli trenler gibi daha düşük hızlarda işleyen (200 km/s) ancak yüksek kaliteli hizmetler sunan tren türleri de yüksek hızlı trenler olarak tanımlanabilir.
3. İşletim Sistemleri Açısından
Demiryolu işletmeciliğine göre değişen bu tanım için ayrı durum söz konusudur.
• Hızlı Tren işletmeciliğinde en klasik sistem, hızlı trenler kendi hatlarında, konvansiyonel trenler kendi hatlarında çalışır. Japonya’daki JR East, JR Central ve JR West Shinkansen hatları böyledir.
• Hızlı tren hatlarında yalnızca hızlı trenler çalışır. Konvansiyonel hatlarda ise hem konvansiyonel trenler hem de hızlı trenler konvansiyonel tren hızlarında çalışırlar. Fransa’da SNCF’in işlettiği hatlar böyledir.
• Konvansiyonel hatlarda sadece konvansiyonel trenler çalışır. Hızlı tren hatlarında ise hızlı trenlerle konvansiyonel trenler birlikte çalışabilir. Ancak konvansiyonel trenler daha düşük hızlarda gideceğinden kapasite azalmaktadır. İspanya’da RENFE’nin işlettiği hatlar böyledir.
• Konvansiyonel ve hızlı trenler aynı hatlarda birlikte çalışabilir.
Almanya ve İtalya’da durum böyledir. Almanya (DB AG ) ve İtalya (Trenitalia) Demiryolları, tüm tren trafiğini hızlı tren trafiğini hesaba katarak planlamaktadır.
YÜKSEK HIZLI TRENLERİN AYIRICI ÖZELLİKLERİ
Yüksek hızlı tren hatlarını konvansiyonel hatlardan ayıran pek çok teknik özellik var. Hızların artmasına bağlı olarak trenlerin birtakım fiziki ve elektriksel güçlüklerle karşı karşıya kalması nedeni ile yüksek hızlarda emniyetli bir biçimde seyredecek trenlerin kullanılabilmesi için hızlı tren hatları çok büyük önem taşıyor.
Halen dünyada hızlı tren İşletmeciliği yapan ülkelerdeki hızlı trenlerin önemli bir kısmı 350 km/ saat hızları geçmiyor. Almanya, Fransa ve Japonya’ da test ve araştırma amaçlı olarak 350 km/saat’ i aşan hızlar uygulanıyor. Örneğin 2008 yılında Fransa TGV treni ile Paris-Strazburg kentleri arasında yaptığı test sürüşlerinde 575 km/saat hızı ile yeni bir dünya rekoru kırdı. Farklı bir teknolojiye sahip olan Japonya’ nın Maglev treni ise 2003 yılında 581 km/saat hız ile rekor kırmıştı.
Hemzemin Geçit Bulunmaz
Demiryollarındaki kazaların en yaygın nedeni hemzemin geçitlerdir. Uyarı işaretlerine uymayan karayolu araçları tren yoluna çıkarak kazaların oluşmasına sebebiyet vermektedir. 140 km/saat hızı aşan hatlarda hemzemin geçit bulunmaz.
Hatlar İhata Altına Alınmıştır
Hızlı Tren hatları özellikle hayvan ya da insan geçişlerinin neden olabileceği riskleri ortadan kaldıracak şekilde tel çitlerle veya duvar ile ihata altına alınmıştır.
Zemini Sağlamdır
Hızlı Tren hatlarının altyapısı, geleneksel hatlara nazaran çok daha yüksek kalite ve standartta inşa edilmektedir. Uluslararası standartlara uygun malzemeler teknolojinin en son imkânları ile birleştirilerek demiryolu platformu ve sanat yapıları (tünel, köprü, viyadük vb.) inşa edilir..
Hatlar Arası Geniştir
İki hızlı tren birbirlerinin yanından hızla geçtiklerinde aralarındaki hız farkı 600 km/saat’e kadar çıkabilir. İşte bu yüzden hatlar arasındaki genişlik önemlidir. İki tren birbirine çok yakın geçtiği takdirde ilk karşılaştıklarında bir hava baskısına maruz kalır ve hemen akabinde de bu basınç ani düşüş gösterir. Basınç farklılıklarının ortadan kaldırılması için hızlı tren hatları arasındaki mesafe konvansiyonel hatlara göre daha büyüktür.
Kurp (Viraj) Yarıçapları Daha Büyüktür
Yüksek hızların elde edilmesi için hızlı tren hatlarında kullanılan kurp yarıçapları konvansiyonel hatlara göre daha büyüktür.
Tüneller Yüksek Hıza Uygun Olarak İnşa Edilir
Hızlı Tren hatlarındaki tüneller, içinden çift yönlü olarak geçen trenlerin oluşturacağı yüksek basıncı ortadan kaldıracak şekilde yüksek hıza uygun olarak inşa edilir. Tünellerde yangın ve havalandırma sistemleri bulunur.

HIZLI TRENİN AVANTAJLARI
Hızlı trenler, kullanım kolaylığı, fiyat avantajı, emniyetli ve hızlı olmasıyla farkını ortaya koyar. Otomobilinizle gideceğiniz bir yolu hızlı trenle daha kısa sürede, daha emniyetli ve elbette daha ucuza kat edersiniz. Hızlı trenler tüm ülkelerdeki otoyol hız limitlerinden çok daha yüksek hızda seyahat yapma fırsatı verir. Genel olarak yolculuk mesafesi arttıkça hızlı trenin otoyola olan zaman avantajı artar.
Yolculuğunuz boyunca size özgür alanlar sunar. İstediğiniz yere istediğiniz zaman gidebilirsiniz. Restorandan lavaboya gidebilir ya da sadece gezinti amacı ile yürüyüş yapabilirsiniz. Emniyet kemeri takma zorunluluğunun olmadığı, elektronik araçların doyasıya kullanılabildiği tek ulaştırma aracı hızlı trenlerdir.

Çevre Dostu Hızlı Tren
Elektrik enerjisi ile çalışan hızlı trenler, çevreye zarar vermediği gibi diğer ulaşım araçlarına göre sessiz çalışarak gürültü kirliliği de üretmezler. Hızlı tren hatlarının kapladığı alanlar otoyollara oranla daha azdır.
Uçaklar Hızlıdır Ama…
Bir yere ‘hızlı’ ulaşım dediğimizde aklımıza belki ilk önce uçaklar geliyor. Oysaki bulunduğumuz yerden havaalanına gitmek bazen uçak yolculuğundan daha uzun sürebilir. Öncelikle tüm havalimanları şehrin dışında konuşlanmıştır. Çünkü çok büyük alanlara gereksinim duyarlar. Havaalanına ulaşmak için insanlar ortalama yarım saati bulabilen yolculuklar yapmak durumundadır. Diğer taraftan tren istasyonlarının genellikle şehir merkezlerinde yer aldığını görürüz. Yer üstünde alan olmadığı durumlarda tren yeraltına da alınabilir. Bu yüzden bir tren istasyonunun şehrin merkezinden geçmemesi için hiçbir neden yoktur. Dolayısıyla tren istasyonlarına gitmek için harcanan zaman, havalimanıyla karşılaştırıldığında çok daha azdır.
Enerji Verimliliği Yüksektir
Trenler hava direnciyle karşı karşıya kalır; hız ne kadar artarsa hava direnci de o kadar artar. Sonuç olarak, bir noktadan diğerine giderken ne kadar hızlanırsanız o kadar fazla enerji tüketirsiniz. Uçakların sahip olduğu avantajlardan bir tanesi hava yoğunluğunun düşük olduğu yüksekliklere çıkmasıdır.
Bir diğer mesele de jet motorlarının çok verimli olmamasıdır. Bu motorların kullandığı enerjinin büyük çoğunluğu boşa gider. Kısaca bir jet motorunun çıkardığı ses, ısı ve rüzgar, kayıp enerjidir. Uçağın gitmesi için geriye kalan oran sadece yüzde 10 ’dur.
Elektrikli trenlere baktığımızda ise çok fazla ses çıkarmadıklarını, ısındıklarını ama en azından binlerce dereceye ulaşmadıklarını görürüz. Sonuç itibariyle bu trenlerdeki enerji verimliliği oldukça yüksektir. Sarf edilen enerjinin yüzde 40 ila 60’ı trenin ilerlemesini sağlar.
İstasyona Gider ve Trene Binersiniz
Havalimanlarında insanların check-in yapması, bagajlarını geride bırakması ve sürekli olarak biletlerini göstermeleri gerekir. Ayrıca havayolları genellikle insanların yolculuk saatinden daha önce gelmelerini talep eder. Bu uygulamalar tren yolculuklarında görülmez. İstasyona gider ve trene binersiniz.
Zaman Sizin İçin Değerliyse
Zamanla yarışan hızlı trenlerde gecikme kabul edilmiyor. Örneğin İspanya’da trenlerin beş dakika gecikmesi, biletlerin iade edilmesi anlamına geliyor. Japonya’da da trenlerin ortalama gecikme süresi sadece 24 saniye. Hızlı trenler bazı ülkelerde olduğu gibi hiç durmadan ilk duraktan son durağa ulaşacak, kimisi de belli başlı noktalarda duracak ve sadece yolcu taşıyacak.
Dünyada 400–800 km arası mesafelerde hızlı trenin rakibi yok. 200 kilometreye kadar karayolu, 800 kilometreden sonra ise uçak devreye giriyor. Ancak hızlı trenin Avrupa’da giderek yaygınlaştığı dikkate alınırsa, havayolu taşımacılığının olumsuz etkileneceği kaçınılmaz.
Fiyat Rekabeti
Uçaklar geliştirilmesi ve yönetimi trenlere oranla çok daha pahalı araçlardır. Ayrıca uçaklar için havalimanlarında ciddi masraflar söz konusu olmaktadır. Uçakların maliyet konusundaki bir diğer dezavantajı da çok fazla yakıt kullanmalarıdır. Sonuç itibariyle uçakların işletme maliyetleri trenlerle karşılaştırıldığında 2–3 kat fazla olduğundan hızlı trenlerin daha ucuz bir hizmet sağlamaları mümkündür.
Buna örnek olarak Fransa’nın iki büyük şehri arasındaki ulaşım gösterilebilir. Birbirlerine 450 km mesafede olan Paris ve Lyon şehirleri arasında ilk hızlı tren seferleri 1981 yılında başladı. Paris ve Lyon arasındaki seyahat süresi sadece 2 saate düştü. Bu gelişme iki şehir arasında gerçekleştirilen havayolu yolculuklarının yüzde 40 oranında düşmesine neden oldu.
Bu modeli olduğu gibi Ankara – İstanbul hızlı tren hattına uyguladığımızda, benzer bir örnekle karşılaşacağımız açık. Hatta biraz ileri gidersek, Tuzla’da oturan bir kişinin, Bakırköy’e işe gitme süresinden daha az bir sürede, Ankara’dan Eskişehir’e varılacak. Ya da Tuzla’da oturan bu kişi, hızlı tren hattı ve Marmaray sayesinde eskisinden çok daha hızlı bir sürede ulaşabilecek.
Tüketiciye Faydası
Bir yolcunun uçak yerine trenle seyahati seçmesi için çevreye duyarlı olmasını beklememize gerek yok. Çünkü trenler uçaklarla karşılaştırıldığında seyahat anlamında birçok avantaja sahip. Hızlı trenlerin yarattığı rekabet, diğer taşıma modlarının da tüketiciye kaliteli hizmet vermesini sağlayacaktır.
Manzarayı Kaçırmazsınız
Ulaşılan sürat, geçtiğiniz yerlerdeki manzaradan sizi mahrum etmez, hatta sıkılmamanız için çok iyi bir nedendir. Manzaranın tadı da damağınızda kalır.
Trafik Kazaları Azalacak
Toplu ulaşım sistemlerinden biri olan demiryoluna yapılacak yatırımlar ile yolcu tercihlerinin raylı sistemlere kayması sonucunda karayolundaki trafik sıkışıklığı ve kaza oranı azalacaktır. Bunun da ülke ekonomisini uzun dönemde olumlu yönde etkileyecek olması kaçınılmaz bir gerçektir.
Elektrik Enerjisi Kullanılacak
Demiryolu işletmeciliği, kitlesel taşımacılık sağlanması ve ulusal enerji üretimi olan elektrik enerjisini kullanması sonucunda önemli ölçüde döviz tasarrufu sağlama potansiyeline sahiptir. Ayrıca özellikle araç trafiğini karşılayacak olan otoyollara oranla daha az arazi kullanımı ve tüketilen enerjinin çevre kirliliğine yol açmaması nedeniyle de gelişmiş ülkelerde ulaştırma sektörü içinde süratle artan bir paya sahip olmaktadır.