Porto-Lizbon Yüksek Hızlı Tren Hattı, Portekiz

Portekiz’in ekonomik ve sosyal gelişimi için hayati önem taşıyan Porto-Lizbon Yüksek Hızlı Tren (YHT) hattı projesi, ülkenin ulaşım altyapısını dönüştürmeyi ve Avrupa yüksek hızlı tren ağına entegrasyonunu güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu makale, projenin kapsamlı bir değerlendirmesini sunarak, yapım aşamalarını, finansman kaynaklarını, çevresel etkilerini ve beklenen ekonomik ve sosyal faydalarını inceleyecektir. Projenin, sadece iki büyük şehir olan Porto ve Lizbon arasında hızlı ve verimli bir ulaşım bağlantısı kurmakla kalmayıp, aynı zamanda Portekiz’in kırsal bölgelerine erişimi artırarak bölgesel gelişimi desteklemesi hedeflenmektedir. Aynı zamanda, sürdürülebilir ulaşım hedeflerine ulaşmak ve karbondioksit emisyonlarını azaltmak için Avrupa Birliği’nin (AB) sürdürülebilir mobilite stratejileriyle uyumlu bir şekilde tasarlanmıştır. Projenin başarılı bir şekilde tamamlanması, Portekiz’in ulaşım sektöründe modernizasyon ve rekabet gücünün artırılması açısından önemli bir kilometre taşı olacaktır.

Proje Kapsamı ve Aşamaları

Yaklaşık 290 km uzunluğundaki Porto-Lizbon YHT hattı, 1.668 mm İber ray genişliğinde (İber gauge) inşa edilecek ve Porto-Campanha ile Lizbon-Oriente istasyonlarını birbirine bağlayacaktır. Proje, kamu-özel ortaklığı (PPP) sözleşmeleri ve geleneksel alım yöntemlerinin bir karışımıyla yürütülecektir. Infraestruturas de Portugal (IP) – Portekiz Ulusal Demiryolu Altyapı Yönetim Şirketi – projenin yürütülmesinden sorumludur. Proje, 2024 yılında başlayacak ve 2030 yılından sonra tamamlanacak aşamalı bir yapım sürecini izleyecektir. İlk aşama, Porto-Campanha ve Soure arasında 143 km’lik bir bölümü kapsıyor ve 2024’te başlayıp 2028’de tamamlanması planlanmaktadır. Bu aşama, Douro Nehri üzerinde yeni bir demiryolu köprüsü ve kuzey Portekiz’deki diğer şehirlere erişimi sağlamak için mevcut hatlara beş adet 47 km’lik tek hatlı bağlantı içermektedir. İkinci aşama (Soure-Carregado) 2026-2030 yılları arasında, son aşama (Carregado-Lizbon-Oriente) ise 2030’dan sonra tamamlanacaktır. Son aşamada, Ponte de Sao Joao’nun yukarısında, karayolu ve yüksek hızlı demiryolunu birleştiren yeni bir Douro Nehri köprüsü inşa edilecektir.

Mevcut Altyapı ve Entegrasyon

Yeni YHT hattı, Aveiro, Coimbra ve Leiria gibi mevcut istasyonlarla bağlantı kuracak olup, bu istasyonlar YHT hizmetlerine uygun hale getirilecektir. Vila Nova de Gaia’da yeni bir istasyon (Santo Ovidio bölgesi) inşa edilecektir. Porto-Campanha istasyonu da dahil olmak üzere mevcut istasyonlarda, yüksek hızlı trenlere uyum sağlamak ve yeni yolcu hizmetleri sunmak için değişiklikler yapılacaktır. Hat boyunca Aveiro, Cantanhede, Coimbra, Leiria, Marinha Grande ve Porto de Mos gibi önemli şehirlerden geçecektir. Mevcut Kuzey Hattı, bölgesel, banliyö ve yük taşımacılığı için yeniden düzenlenecektir. Bu sayede ulusal demiryolu ağının kapasitesi ve verimliliği artırılacaktır.

Finansman ve Avrupa Birliği Desteği

Projenin finansmanı, kamu kaynaklarının yanı sıra Avrupa Yatırım Bankası (EIB) tarafından sağlanacaktır. EIB, projenin ilk aşamasına yaklaşık 3 milyar € (3,24 milyar $) yatırım yapmaktadır. Proje, AB’nin sürdürülebilir ulaşım hedefleriyle uyumlu olup, AB’nin uyum, iklim eylemi ve çevresel sürdürülebilirlik hedeflerine katkıda bulunmaktadır. 2030 yılına kadar yüksek hızlı demiryolu trafiğini ikiye katlamayı ve 2050 yılına kadar 3 milyon ton CO₂ eşdeğeri azaltmayı hedefleyen AB Sürdürülebilir ve Akıllı Mobilite Stratejisi projenin temelini oluşturmaktadır. Ayrıca, 1990 seviyelerine göre 2030 yılına kadar sera gazı (GHG) emisyonlarını en az %55 azaltmayı hedeflemektedir.

Sonuç

Porto-Lizbon YHT hattı projesi, Portekiz’in ulaşım altyapısına büyük bir yatırım olup, ülkenin ekonomik ve sosyal gelişmesine önemli katkılar sağlayacaktır. Projenin aşamalı yapısı, finansal kaynakların etkin bir şekilde kullanılmasını ve risklerin azaltılmasını sağlayacaktır. Projenin tamamlanmasıyla, Porto ve Lizbon arasındaki seyahat süresi önemli ölçüde kısalacak, yolcu ve yük taşımacılığı kalitesi artacak ve çevresel sürdürülebilirlik hedeflerine katkıda bulunulacaktır. Proje, mevcut demiryolu ağının kapasitesini artırarak, bölgesel gelişimi destekleyerek ve AB’nin ulaşım politikalarıyla uyumlu çalışarak, Portekiz’in Avrupa yüksek hızlı tren ağındaki konumunu güçlendirecektir. Yeni hattın, özellikle kuzey Portekiz’deki şehirler için yeni ekonomik fırsatlar yaratması ve turizmi canlandırması beklenmektedir. Ancak, projenin başarılı bir şekilde tamamlanması için, zamanlama, maliyet ve çevresel etkiler gibi faktörlerin dikkatlice yönetilmesi gerekmektedir. Projenin uzun vadeli başarısı, etkili operasyon yönetimi ve sürdürülebilir bir finansman modeline bağlıdır. Ayrıca, projenin yerel topluluklar üzerindeki etkilerinin dikkatlice değerlendirilmesi ve potansiyel olumsuz etkilerin en aza indirilmesi önemlidir. Sonuç olarak, Porto-Lizbon YHT hattı, Portekiz’in ulaşım altyapısının modernizasyonu ve Avrupa entegrasyonu için önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir.

Proje Özeti: