Sofya-Üsküp Demiryolu: Sürdürülebilir Ulaşım ve Bölgesel Entegrasyon

Balkanlar’da Ulaşım Devrimi: Sofya-Üsküp Demiryolu Hattı ile Bölgesel Entegrasyon ve Ekonomik Kalkınma

Avrupa Birliği’nin (AB) ulaştırma koridorları hedefleriyle uyumlu, stratejik öneme sahip Sofya-Üsküp demiryolu hattı, Batı Balkanlar’da altyapıyı modernizasyon, seyahat sürelerini kısaltma, ekonomik gelişmeyi teşvik etme ve sürdürülebilir ulaşımı sağlama yolunda önemli adımlar atıyor. Bulgaristan ve Kuzey Makedonya’daki son gelişmeler, bu kritik TEN-T (Trans-Avrupa Ulaştırma Ağı) girişimine olan bağlılığı yeniden teyit ederek, bölgesel entegrasyonu ve rekabet gücünü artırma vaadi taşıyor. Bu proje, sadece iki ülke arasındaki ulaşımı iyileştirmekle kalmayacak, aynı zamanda Avrupa’nın doğusu ile batısı arasındaki ticari ve lojistik bağlantıları da güçlendirecek.

Bölgesel Bağlantısallığın ve Ekonomik Büyümenin Anahtarı: Sofya-Üsküp Demiryolu Projesi

Sofya-Üsküp demiryolu projesi, Avrupa Birliği’nin Batı Balkanlar’daki entegre ulaşım ağlarına yönelik vizyonunun somut bir uygulamasıdır. Teknik standartların senkronize edilmesi, kapasite darboğazlarının giderilmesi ve kritik hatların modernizasyonu ile proje, demiryollarını kesintisiz sınır ötesi hareketliliği kolaylaştıran birleşik bir sisteme dönüştürmeyi amaçlıyor. Bu girişim, TEN-T ağının bir köşetaşı olarak, bölgesel düzeyde ekonomik ve lojistik faydaları en üst düzeye çıkarmak için birlikte çalışabilirlik, dijitalleşme, güvenlik ve enerji verimliliğini vurgulamaktadır. Bu proje, aynı zamanda Avrupa’nın genişleyen ulaştırma ağının bir parçası olarak, Balkanlar’ın ekonomik ve siyasi istikrarına da katkıda bulunacaktır.

Projenin Kilit Aşamalari ve Mevcut Durum

Corridor VIII olarak da bilinen Sofya-Üsküp demiryolu projesi, her iki ülke için de çok aşamalı olarak ilerlemektedir. Bulgaristan’da, toplam 1.2 milyar Euro’luk yatırım, kritik öneme sahip Sofya-Gyueşevo hattı dahil olmak üzere dört bölümün modernizasyonu ve inşası için ayrılmıştır. Bulgaristan Ulaştırma Bakanı Grozdan Karadzhov ve Kuzey Makedonya’lı mevkidaşı Aleksandar Nikoloski’nin, Gyueşevo ve Deve Bair arasında 2.4 km’lik bir demiryolu tünelinin inşası için imzaladığı Kasım ayındaki anlaşma, önemli bir dönüm noktası oldu. Bu tünel, iki ülke arasındaki Corridor VIII’in önemli bir unsuru ve eksik bağlantısını oluşturuyor.

Kuzey Makedonya’da ise, Sofya ile demiryolu bağlantısının canlandırılması, hem mevcut hatların modernizasyonunu hem de Corridor VIII üzerinde yeni hatların inşasını içermektedir. Bu hatlar doğu-batı ekseninde 300 km’lik bir alanı kapsamaktadır. Şu anda, bu hatların sadece %50’si faaliyettedir. Yeniden yapılanma, bu yılın başlarında açılan 30.8 km’lik Kumanovo – Beljakovce bölümü (faz I) dahil olmak üzere çeşitli aşamalarda devam etmektedir. 34 km’lik Beljakovce – Kriva Palanka bölümü (faz II), Ekim 2026’da açılması öngörülerek inşaat halinde olup, ardından 23.4 km’lik Kriva Palanka – Deve Bair – Bulgaristan sınırı bölümü (faz III) gelecektir.

Finansman Kaynakları ve Avrupa Birliği’nin Rolü

Sofya-Üsküp demiryolu bağlantısı, 2028-2034 dönemi için Avrupa Birliği’nin Connecting Europe Facility (CEF) programı çerçevesinde finansman sağlamıştır. Parçalı ilerlemenin zorluklarını kabul eden yetkililer, bir taraftaki gelişmenin diğer taraftaki gelişimi engellememesi için tüm sınır ötesi projeler için senkronize edilmiş son tarihler belirlemenin gerekliliğini vurguluyorlar. Aralık 2023’te Team Europe programı aracılığıyla önemli bir mali paket (560 milyon Euro) açıklandı. Bu pakete, Avrupa Yatırım Bankası’ndan (EIB) ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası’ndan (EBRD) 175 milyon Euro tutarında önemli krediler dahildir. Bu krediler, Batı Balkanlar Yatırım Aracı (WBIF) aracılığıyla Avrupa Birliği’nden (150 milyon Euro) ve Katılım Öncesi Yardım Aracı’ndan (IPA) (60 milyon Euro’ya kadar) sağlanan hibe ile desteklenmektedir. Bu kapsamlı finansman paketi, projenin AB’nin kritik altyapı yatırımlarına yönelik Global Gateway stratejisine entegrasyonunu vurgulamaktadır.

Projenin Beklenen Etkileri ve Geleceğe Yönelik Projeksiyonlar

Sofya-Üsküp demiryolu projesinin genel faydaları, bölgesel hareketliliğin kapsamlı bir modernizasyonuna uzanmaktadır. Yeni bağlantı, seyahat sürelerini önemli ölçüde azaltarak, daha fazla ekonomik alışverişi ve sınır ötesi işbirliğini kolaylaştırması bekleniyor. Ayrıca, lojistik operasyonlar için daha verimli ve güvenli bir alternatif sunarak, demiryolu taşımacılığı kapasitesini önemli ölçüde artıracaktır. Önemli bir çevresel avantajı ise, yol trafiğinin önemli bir bölümünün demiryoluna kaydırılmasıyla elde edilecek olan CO₂ emisyonlarındaki önemli azalma olacak ve bu da bölgesel dekarbonizasyon hedefleriyle uyumlu olup, sürdürülebilir ulaşımı teşvik edecektir. Bu proje, bölgenin ekonomik büyümesine ve AB ile entegrasyonuna önemli katkılar sağlayacak, aynı zamanda daha yeşil ve sürdürülebilir bir geleceğe doğru atılan adımları destekleyecektir.

Sonuç

Sofya-Üsküp demiryolu projesi, Balkanlar’daki ulaşım altyapısının modernizasyonu ve bölgesel entegrasyonun güçlendirilmesi için önemli bir adımdır. Avrupa Birliği’nin mali desteği ve her iki ülkenin kararlılığı ile bu proje, seyahat sürelerini kısaltacak, ticareti kolaylaştıracak ve sürdürülebilir ulaşımı teşvik edecektir. Projenin tamamlanmasıyla birlikte, Kuzey Makedonya’nın Avrupa demiryolu ağına doğrudan erişimi sağlanacak, Bulgaristan ise Batı Balkanlar’a açılan bir kapı rolünü güçlendirecektir. Gelecekte, bu tür projelerin, Avrupa’nın daha geniş ulaşım ağları ile entegrasyonu artırarak, ekonomik büyümeyi desteklemesi ve bölgesel istikrarı güçlendirmesi beklenmektedir. Bu demiryolu hattı, Balkanlar’ın geleceği için umut vaat eden bir dönüm noktasıdır.