Ray devresi

Ray devresi nedir?

Belirli bir hat kesimindeki tren mevcudiyet ve gaybubetinin tespiti için kullanılan ekipman.

Demiryollarında ray devreleri (track circuits), trenlerin varlığını tespit etmek ve sinyalizasyon sistemlerini kontrol etmek için kullanılan temel güvenlik mekanizmalarından biridir. İşte çalışma prensibi ve detaylar:

1. Temel Çalışma Prensibi

Ray devreleri, rayları elektrik devresinin bir parçası olarak kullanır. Sistem, bir trenin tekerlekleri ve akslarının rayları kısa devre yapması prensibiyle çalışır:

Raylar elektrik akımı taşır (genellikle düşük voltajlı DC veya AC sinyali).

Tren tekerlekleri rayları kısa devre yapar, bu da devredeki akım değişimine yol açar.

Bu değişim, sinyalizasyon sistemine trenin o bölgede olduğu bilgisini iletir.

2. Ray Devresi Bileşenleri

Güç Kaynağı: Raylara sürekli elektrik sinyali gönderir (genellikle izole edilmiş bölgelerde).

Alıcı (Receiver): Raydan gelen sinyali analiz eder.

Relay veya Elektronik Sistem: Sinyal kesintisini algılayarak sinyal lambalarını veya blok sistemini kontrol eder.

İzolasyon Bölgeleri: Devrelerin birbirine karışmaması için ray bölümleri izole edilir (örneğin, balata izolatörlerle).

3. Çalışma Şekilleri

a) DC (Doğru Akım) Ray Devreleri
Basit ve güvenilirdir.

Raylara sabit DC akım verilir. Tren geldiğinde akım alıcıya ulaşmaz ve sistem treni algılar.

Kısa mesafelerde kullanılır (örneğin, tren istasyonları).

b) AC (Alternatif Akım) Ray Devreleri
Uzun mesafeler ve elektriksel gürültülü ortamlar için uygundur.

Frekans modülasyonu kullanılarak farklı bölgelerde farklı sinyaller gönderilebilir (örneğin, 50 Hz, 100 Hz gibi).

c) Audio-Frekans (AF) Ray Devreleri
Modern sistemlerde kullanılır.

Yüksek frekanslı sinyallerle daha hassas tespit yapılır.

Hat kesintilerine ve elektromanyetik parazitlere karşı dayanıklıdır.

4. Trenin Algılanması

Tren tekerlekleri ve aksları rayları elektriksel olarak birleştirir (kısa devre yapar).

Bu, alıcıya giden akımı keser veya değiştirir.

Sinyalizasyon sistemi, “ray dolu” durumunu ilan ederek diğer trenlerin girişini engeller.

5. Kullanım Alanları ve Avantajlar

Otomatik Blok Sistemi: Trenler arası güvenli mesafeyi sağlar.

Sinyalizasyon: Sinyal lambaları otomatik olarak kırmızı/yeşil yanar.

Hata Emniyeti (Fail-Safe): Arıza durumunda sinyaller “kırmızı”ya döner (güvenli mod).

Tren Takibi: Merkezi kontrol sistemlerine tren konumu bilgisi verir.

6. Örnek Senaryo

Ray boşken: Akım raylar üzerinden alıcıya ulaşır, sinyal “yeşil” yanar.

Tren girince: Tekerlekler rayları kısa devre yapar, akım kesilir, sinyal “kırmızı”ya döner.

Tren geçince: Akım yeniden iletilir, sinyal “yeşil” olur.

7. Gelişmiş Teknolojiler

Axle Counter (Aks Sayıcı): Ray devrelerine alternatif olarak, manyetik sensörlerle tekerlek sayımı yapar.

GSM-R veya Telsiz Bazlı Sistemler: Ray devrelerini destekleyen iletişim teknolojileri.

Sonuç

Ray devreleri, demiryolu güvenliğinin olmazsa olmazıdır. Basit elektrik prensipleriyle çalışarak tren hareketlerini izler ve kazaları önler. Modern sistemlerde dijital teknolojilerle entegre edilerek daha da geliştirilmektedir. « Sözlüğe Geri Dön