Tüvasaş Projeleri Gerçeğe Dönüştürüyor

TÜVASAŞ, ilk vagon üretimini gerçekleştirdiği 1962 yılından bu güne demiryolu sanayisinin gelişimi için özel projelere imza atmaya devam ediyor. TÜVASAŞ Genel Müdürü Erol İnal ile haberortak tarafından gerçekleştirilen özel röportajda İnal, “Artık Türkiye hızlı tren teknolojisine sahip bir ülke konumuna gelmiş ve demiryolu sektörüne son 10 yılda 26 milyar dolarlık yatırım yapmıştır. Zamanında hayal edilmesi dahi zor olan projeler tek tek hayata geçiriliyor” diyor.

TÜVASAŞ, 1951 yılında vagon tamir atölyesi olarak başladığı yolculuğuna Türk demiryolu sektörüyle birlikte büyüyerek, hayal edilemezi gerçeğe dönüştürecek atılımlarla devam ediyor.  İlk vagon üretimini gerçekleştirmesinin üzerinden 62 yıl geçmişken artık yüksek teknolojiyle donatılmış hızlı trenlerle, asrın projesi diye adlandırılan tüp geçitlerle artık çıtanın çok yukarılara konulduğu ve dünyanın da bu hedefleri ilgiyle takip eder olduğu bir noktaya ulaşıldı. TÜVESAŞ Genel Müdürü Erol İnan ile son 10 yılda 26 milyar dolara ulaşan yatırımlarla 2023 yılı için belirlenen 45 milyar dolarlık hedeflere ulaşma yolunda atılacak adımları ve bu yolda TÜVASAŞ’ın kilit görevleri üzerine özel bir söyleşi gerçekleştirdik.  Genel Müdür İnan, Türkiye’nin demiryolu sektöründe hayal denilenlere ulaşmada hiçbir sıkıntısının olmadığını ve yakın gelecekte “milli tren” üretecek konuma geleceğimizi söyledi.

Öncelikle TÜVASAŞ’ın yapılanmasından ve misyonundan bahsedebilir misiniz?

Ülkemizde 1866 yılında başlayan demiryolu ulaşımı, tamamı ithal, bakım-onarımları da dışa bağımlı olarak sürdürülen araçlarla yapılmıştır. Bu durum demiryolu işletmeciliğinde sürekli sorun ve kesintilere yol açmış, maliyetleri yükseltmiştir. TÜVASAŞ’ın ilk tesisleri bu sorunların yok edilmesi amacı ile 25 Ekim 1951 tarihinde “Vagon Tamir Atölyesi” adıyla faaliyete geçirilmiştir.

Bugünkü statüsünü 1986 yılında kazanan Türkiye Vagon Sanayi Anonim Şirketi (TÜVASAŞ), yolcu vagonları ve elektrikli dizi imalatlarının yanı sıra, araştırma geliştirme faaliyetleri ve mühendislik hizmetleri konularında da atılımlar yaparak, yeni projelere yoğunluk vermektedir. 

Raylı taşıtların tasarımı, üretimi, onarımı ve modernizasyonunu; müşteri memnuniyeti, karlılık ve verimlilik ilkeleri çerçevesinde, çağın teknolojisine ve uluslararası normlara uygun olarak gerçekleştirme misyonuna sahip TÜVASAŞ yıllardır Türkiye’ye ve dünyaya demiryolları için üretim yapmakta olan etkin bir kuruluştur. 

TÜVASAŞ, tarihi 1950’lere dayanan çok köklü bir kuruluş. O yıllardan bu güne hem Türk demiryolu sanayisinde hem de TÜVASAŞ özelinde neler değişti diye sorsak bizlere neler anlatırsınız? 

1950 yılından 2003 yılına kadar çeşitli nedenlerle demiryollarına fazla ağırlık verilmemiş daha çok karayollarının önemsendiği ulaşım politikaları hayata geçirilmiş. Demiryolları son 10 yılda alt yapı ve teknolojik yatırımlara hız vererek geçmiş yılların ihmalini telafi etmeye çalışıyor. 2013 yılında Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı bütçesinden en büyük payın demiryollarına aktarılması bunun bir göstergesi.  2003 yılından itibaren mevcut hatların yenilenmesi, yeni hatların yapılması ve teknolojik yatırımlara ağırlık verilmesiyle Türkiye 2009 yılında hızlı tren teknolojisi kullanan bir ülke haline geldi. 

TÜVASAŞ, özelinde günün demiryolu işletmeciliğine cevap verebilecek vagonların üretimini, bakım, onarım ve modernizasyonunu gerçekleştirmiş, Türkiye ekonomisine ve sanayine büyük katkılar sağlamış bir kurum. Şirketimiz o yıllardan günümüze kadar kendini yenilemiş, günün teknolojisine uygun ürünler üretmeyi hedefleyerek bir çok projeyi hayata geçirmiştir.

1962 yılında ilk vagonunu üreten fabrikamız 1975 yılında uluslar arası standartlarda RIC tipi yolcu vagonu üretmiştir. 1990’lı yıllarda üretilen projeler olgunlaştırılmış ve tasarımı TÜVASAŞ’a ait Ray Otobüsleri, RIC-Z tipi yeni lüks vagon ve TVS 2000 klimalı lüks vagon projeleri tamamlanmıştır.

Bunların yanı sıra 1976 yılında Alstom firmasının lisansıyla TCDD için 75 adet elektrikli banliyö dizisi 2001 yılında da SIEMENS ile yapılan işbirliği çerçevesinde Bursa Büyükşehir Belediyesi’ne 38 adet Hafif Raylı Taşıt filosunun montaj ve işletmeye alma çalışmaları yapılmıştır. 

2003-2009 döneminde katma değeri yüksek, bilgi ve teknoloji yoğun yarı mamul ve ekipmanlar yerlileştirilerek yüzde 90 yerlilik oranıyla yolcu vagonu üretilmeye başlanmıştır. 2008 yılında, tüm işletme faaliyetlerini bilgisayar ortamında izlemeyi ve kontrolü sağlayan kurumsal kaynak planlaması (ERP) uygulamasına geçilmiştir. 

2007 yılında Kamu Kurumları Araştırma Projeleri destekleme programı kapsamında, TÜBİTAK tarafından kabul edilen “Yolcu Vagonlarının Statik ve Dinamik Yükler Altında İncelenmesi” konulu proje, yolcu vagonlarının bilgisayar ortamında gerilme analizi, yüksek hızda çarpışma ve yol şartlarında konfor testleri raporlama işlemlerini mümkün kılmıştır. 2009 yılından itibaren statik test stantı ile ürünler üzerinde test yapılmaktadır.   

2008 ve 2009 yıllarında, İstanbul Büyükşehir Belediyesinin Taksim–Yenikapı arasında işleteceği 84 adet (28 set) metro aracı ile TCDD’nin 75 adet (25 set) elektrikli tren seti (banliyö) araçlarının Güney Kore Hyundai/Rotem firması ile ortak üretim çerçevesinde imalatı yapılmıştır.

2010 yılında Avrupa demiryollarında kullanılacak çok gerilimli enerji besleme ünitesi (UIC gerilimli konvertör) imal edilerek, yol şartlarında denemeleri yapılmıştır. Sakarya Üniversitesi, Uludağ Üniversitesi ve TÜVASAŞ işbirliği ile raylı taşıtların klima sistemlerinin test edileceği “Klimatik Test Tüneli” yapımı başlatılmış ve bu uygulama TÜBİTAK’a sunulmuştur.

2012 yılında EUROTEM ile ortak olarak 49 adet Marmaray aracının üretimini gerçekleştirdik. TCDD için 2010 yılında üretimine başlanan 84 adet (24 set) Dizel Tren Set (DMU) araçlardan 21 adet set teslimatı yapıldı, 4 adet setin teslimatı da 2013 yılı sonunda gerçekleşecektir. TCDD’nin talebi doğrultusunda bu araçların 84 adetinin daha 2014 yılında üretiminin devam edeceği planlanmaktadır.  

TÜVASAŞ, 1.793 adet yolcu vagonu imalatı ile 36 bin 224 adet yolcu vagonu bakım, onarım, revizyon ve modernizasyonunu yapmış bir şirket. 2023 yılı için üretimde ulaşmayı hedeflediğiniz bir rakam var mı?

TÜVASAŞ bugüne kadar çok önemli miktarda klasik yolcu vagonu (pulman, kuşetli, yataklı, yemekli, konferans, salon, kompartımanlı, jeneratör) imalatı gerçekleştirmiştir. 2023 yılı öngörümüzde; Türkiye’de gelişmekte olan demiryolları alt yapısına paralel olarak ihtiyaç duyulan ve gelecekte ihtiyaç duyulacak tren setlerinin üretimine ağırlık verilecektir. TÜVASAŞ olarak hızlı bir dönüşümün içerisindeyiz ve klasik vagon üretiminden tren setleri üretimine yönelmiş durumdayız. Bu çerçevede şimdiden çalışmaları başlatılan Milli Tren Projesi kapsamında, şirketimizde bundan sonra ağırlıklı olarak lisansı kendimize ait EMU (Elektrikli Tren Seti) ile DMU (Dizel Tren Seti) setleri üretmek üzere çalışmalar başlatılmıştır. Bu çalışmalar sayesinde 2023 yılına kadar şirketimizin YHT sınıfına girecek araçları üretebilecek alt yapıya ulaşmasını hedefliyoruz.    

Üretimde ağırlıklı olarak hangi ürünlere ihtiyaç duyuyorsunuz. Malzeme alımında önceliği yerli üreticiye verme gibi bir politika izliyor musunuz? Yüzde vermek gerekirse yerli/yabancı oranı kaçtır?

Klasik vagonların üretimde ağırlıklı olarak ihtiyaç duyulan malzemelerin büyük bir bölümü yurt içinden, iç piyasada üretilmeyen parçalar ise yurt dışından temin edilmektedir. Yurt içinden tedarik edilen malzemeleri; döküm parçalar, dövme parçalar ve çelik konstrüksiyon parçalar, elektrik malzemeleri, ahşap malzemeler, kompozit malzemeler, lastik malzemeler ve alüminyum malzemeler olarak sınıflandırabiliriz. Bununla birlikte tekerlek takımı, fren sistemi, otomatik kapı sistemi gibi parçaları ise yurt dışından temin ediyoruz. 

Tren setlerinin ise boji, tren kontrol sistemi, motor, şanjıman ve otomatik kapı sistemi gibi parçaları yurt dışından ithal edilmektedir. 

Klasik vagonların üretiminde kullanılan ürünlerin maliyet olarak yüzde 70’i yerli, yüzde 30’u yabancı, tren setlerinin ise yüzde 40’ı yerli yüzde 60’ı yabancı firmalardan temin edilmektedir. 

İhracat ağınız hakkında bilgi verebilir misiniz? Hangi ülkelere hangi ürünlerin satışını gerçekleştiriyorsunuz?

TÜVASAŞ ilk ihracatını 1971 yılında yapılan çalışmalar neticesinde Pakistan ve Bangladeş’e toplam 77 adet vagon ihraç ederek gerçekleştirmiştir.

Son yıllarda yurtdışına vagon ihracatı çalışmalarına hız verilmiş, Irak Demiryolları için 2005 yılında imalatına başlanan 14 adet jeneratör vagon, 28 Mayıs 2006 tarihinde teslim edilmiştir. Böylece TÜVASAŞ, 35 yıl aradan sonra ihracat yapma yeteneği olan bir şirket hüviyetini yeniden kazanmıştır. Fabrikamız şu anda da Irak Demiryolları için 6 adet Pulman 4 adet Kuşetli, 2 adet Yataklı, 2 adet Yemekli olmak üzere 4 farklı tipte toplam 14 adet vagon üretimi yapıyor.  Bu vagonların da 2014 yılı içerisinde teslimatının yapılması planlanmıştır.

Ayrıca Bulgaristan Ulaştırma, Bilgi Teknolojileri ve Haberleşme Bakanlığı ile TÜVASAŞ arasında 17 Aralık 2010`da imzalanan sözleşme kapsamında üretimine başlanan 30 adet Yataklı Vagonun üretimi tamamlanmış ve 2012 yılı sonu itibariyle de teslimatı gerçekleştirilmiştir.

Demiryolu sektörünün ihtiyaçlarını karşılayacak yeni projeler üretmeyi planlamaktayız. Afrika, Orta Doğu ve Orta Asya ülkeleriyle görüşüyoruz onların taleplerine yönelik projeler hazırlıyoruz. Bazı ülkelerin şu anda üretimini yaptığımız ürünlere yönelik talepleri de var. 

Sektöre yönelik eğitim çalışmaları yürütüyor musunuz? TÜVASAŞ özelinde Ar-Ge’ye verdiğiniz önemi anlatır mısınız?

TÜVASAŞ Ar-Ge faaliyetlerinin artırılması için farklı branşlarda mühendis istihdam ederek teknik kadromuzu güçlendirdik. Üretimini gerçekleştirdiğimiz tüm vagonların proje çizimleri, tasarım ve modernizasyonu Ar-Ge Dairesi Başkanlığı tarafından yapılmaktadır. Vagonların tasarımında 2D ve 3D tasarım faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. Bu faaliyetlerde müşterinin teknik istekleri ve talepleri göz önünde bulundurulur. Test aşamasına gelen vagonların test planlamaları ve test projeleri yine Ar-Ge Dairesi tarafından hazırlanmaktadır. 

Gündeminizde ne gibi projeler yer alıyor? Yakın zamanda hayata geçecek olanları bizlerle paylaşır mısınız?

Şimdiki teknolojimiz ile karbonlu çelik malzemeden araç gövdesi üretebilmekteyiz. Önümüzdeki dönemde alüminyum malzemeden de araç gövdesi üretilebilecek teknoloji yatırımı planlıyoruz. Böylece daha hafif yapıda vagonlar üretebileceğiz. 

Ayrıca, TCDD’nin ihtiyaçlarına yönelik olarak Milli Tren Projesi kapsamında üretilecek ileri teknoloji EMU ‘Elektrikli Tren Setleri Proje’ çalışmalarına da başlamış bulunuyoruz. Saatte 160 Km/h hıza sahip Elektrikli Tren Setleri ülkemiz demiryolu sanayisinin gelişmesine katkıda bulunacak. Ayrıca bu ürün uluslar arası piyasada pazarlanabilecek, yüksek standartlarda bir ürün olacak.   

Türkiye raylı sistemler konusunda hedefini çok yükseğe koydu, tüm ülkeyi raylarla birbirine bağlama amacı var. Son dönemde atılan adımlar, hayata geçirilen projeler bu büyük hedeflere ulaşmak için sizce yeterli mi? Eksik gördüğünüz, bir an evvel çözülmesi gerektiğini düşündüğünüz sorunlar nelerdir?

Şu anda sürdürülmekte olan çalışmalara bakıldığında, ülkemizde Ankara-Konya, Ankara-Eskişehir, Eskişehir-Konya arasında hızlı tren seferleri başladı. 2014 yılı içerisinde de Ankara-İstanbul ve 2015 yılı sonunda Sivas-İstanbul arasının hızlı trenle birbirine bağlanması hedefleniyor. Cumhuriyetimizin 90. yılında açılan Marmaray projesi ile Londra’dan Pekin’e kesintisiz ulaşım gerçekleşecek. Dolayısıyla zamanında hayal edilmesi dahi zor olan projeler tek tek hayata geçiriliyor. 

Artık Türkiye hızlı tren teknolojisine sahip bir ülke konumuna gelmiş ve demiryolu sektörüne son 10 yılda 26 Milyar dolarlık bir yatırım yapmış ve 2023 yılına kadar bu yatırımların 45 Milyar doları bulması öngörülmektedir. 2013 yılı bütçesinde Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığına ayrılan miktar 13,9 milyar TL`dir. Bu miktarın yüzde 56`sı (7.8 milyar TL) demiryollarına yapılacak yatırımlara ayrılmıştır.  Tüm bu hayata geçirilen projeler ulaşılmak istenilen hedefler için henüz yeterli değil. Dileğimiz odur ki ilerleyen zamanlarda ortaya konacak olan yepyeni projeler tüm bu eksiklikleri giderecektir.

11. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Şûrası Sonuç Bildirgesi’nde demiryolu sektörünün tüm sorunları ele alınmış, eksik görülen ve bir an evvel çözülmesi gereken problemler ortaya konmuştur. Önemli olan bu sektör toplantılarında alınan kararların ulaşım problemlerinin çözümünde uygulanabilmesi için sürecin doğru işletilebilmesi ve Şura’da alınan kararların bütüncül anlayışla değerlendirilmesidir.

Spot: 2023 yılı öngörümüzde; Türkiye’de gelişmekte olan demiryolları alt yapısına paralel olarak ihtiyaç duyulan ve gelecekte ihtiyaç duyulacak tren setlerinin üretimine ağırlık verilecektir. TÜVASAŞ olarak hızlı bir dönüşümün içerisindeyiz ve klasik vagon üretiminden tren setleri üretimine yönelmiş durumdayız.

Spot: Şimdiden çalışmaları başlatılan Milli Tren Projesi kapsamında, şirketimizde bundan sonra ağırlıklı olarak lisansı kendimize ait EMU (Elektrikli Tren Seti) ile DMU (Dizel Tren Seti) setleri üretmek üzere çalışmalar başlatılmıştır. Bu çalışmalar sayesinde 2023 yılına kadar şirketimizin YHT sınıfına girecek araçları üretebilecek alt yapıya ulaşmasını hedefliyoruz.    

EROL İNAL KİMDİR?

Ankara Güdül’de 1949 yılında doğdu. Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği mezunu olan Erol İnal TCDD Genel Müdür Yardımcısı iken 2012 yılı Ekim ayı itibariyle TÜVASAŞ Genel Müdürlüğü ve Yönetim Kurulu Başkanlığı görevine atanmıştır. İnal, halen Genel Müdürlük ve Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini sürdürüyor. 

Kaynak